به طور كلي هر ماده معدني يا آلي كه عناصر مورد نياز گياه را از نظر كمي و كيفي تأمين كند و باعث بهبود وضعيت گياه از لحاظ رشد، عملكرد و مقاومت به بيماري ها شود، كود ناميده مي شود. عدم مديريت صحيح در مصرف کود در دارز مدت موجب اختلال در تعادل تغذيه اي خاک و گياه و در نهايت کاهش محصول مي گردد و چنانچه در ناهنجاري هاي تغذيه اي غلظت عنصر غذايي در گياه از حد متعادل خارج شده و در نتيجه تعادل تغذيه اي به هم بخورد گياه از لحاظ عملکرد کمي و کيفي دچار خسران مي شود.
كودها به دو دسته اصلي تقسيم مي شود.
الف- كودهاي شيميايي يا معدني
ب- كودهاي آلي و بيولوژيك
الف- كودهاي شيميايي يا معدني
اين دسته از كودها شامل كودهاي ازته، كودهاي فسفاته، كود كامل ماكرو، كودهاي گوگردي، کودهای آهن و كودهاي ريز مغذي و... مي شود.
ب- كودهاي آلي يا بيولوژيك
اين دسته از كودها شامل كودهاي حيواني و صنعتي، كود سبز و كود بيولوژيك مي باشد.
كود مورد بررسي در اين گزارش كود كامل ماكرو است كه طبق تعاريف د ر دسته اول يعني كودهاي شيميايي و معدني قرار مي گيرد.
كود كامل به صورت جامد
كود كامل ماكرو از مهمترين كودهاي توليد داخل كشور است كه داراي سه عنصر اصلي ازت، فسفر و نيز پتاسيم است و تحت عنوان NPK شناخته مي شود . بعضاً در تركيب اين كود از تركيبات روي نيز به ميزان بسيار كم استفاده مي شود. اين كود مصرف عمده و فراواني در بخش كشاور زي داشته و به صورت گرانول به بازار عرضه مي گردد. استفاده از كود ماكرو در مقايسه با كودهاي ازته، فسفر و پتاسيم سبب استفاده بهينه از خاك مي شود.
موارد كاربرد
انسان براي تأمين غذا كه مهمترين نياز اوست مي بايست از تمامي عوامل مؤثر در تهيه آن استفاده نمايد.
با توجه به رابطه مستقيم مواد غذايي با بخش كشاورزي و همچنين با توجه به روند روز افزون جمعيت جهاني، اين بخش بايد مورد توجه ويژه اي قرار گيرد ، تا با افزايش بهره وري از طريق استفاده بهينه از نهاده هاي كشاورزي از جمله كودهاي شيميايي مواد غذايي مناسب و كافي تهيه شود.
بطور كلي عوامل متعددي نظير آب، كود، حاصلخيزي خاك و دفع آفات در ميزان توليدات كشاورزي دخيل هستند. اما در سال ١٩٩٨ در بيانيه جهاني غذا (WFS)حاصلخيزي خاك به عنوان مهمترين عامل كليدي در برقراري امنيت غذايي و كشاورزي پايدار ذكر شده است.
از طرف ديگر مهمترين عامل در حاصلخيزي خاك، كود دهي مي باشد. به طوريكه مطالعات انجام شده طي سه دهه گذشته بيانگر آن است كه ٣٣ الي ٦٠ درصد افزايش توليدات كشاورزي مرهون مصرف كود در زمين هاي كشاورزي بوده است.
به عبارت ديگر كاربرد اصلي كود كامل ماكرو همچون ساير كودهاي شيميايي تأمين عناصر غذايي خاك به منظور تأمين نياز غذايي گياهان جهت حداكثر بهره وري از خاك است.
كود كامل ماكرو هم در زمين هاي زراعي و هم در زمين هاي باغباني و نيز اراضي شور مورد استفاده قرار مي گيرد.
كود كامل مورد استفاده در زمين هاي زراعي بيش از ٩٥ درصد مصرف كود كامل را به خود اختصاص مي دهد. كود كامل مورد استفاده در اين زمينه به صورت گرانول توليد و مصرف م ي شود. اين كود براي تمام محصولات كشاورزي مناسب مي باشد ولي لازم است قبل از كشت با استفاده از عميق كاري و يا شخم زمين در محل هاي علامت گذاري شده زير خاك قرار گيرند.
در باغباني و اراضي شور نيز كود كامل ماكرو مورد استفاده قرار مي گيرد. اما ترجيحاً توصيه براي مصرف اين كود بايستي براساس آزمون خاك صورت گيرد . اين كود در مرحله قبل از كاشت درخت در چاله غرس نهال و يا در اوايل فصل به عنوان كود پايه مورد استفاده قرار مي گيرد.
همچنين اين كود در درختاني كه مشكل زرد برگي مشابه علائم كمبود ازت و روي دارند نيز مورد استفاده قرار مي گيرد.علاوه بر آن اين كود براي محصولاتي كه نياز به پتاسيم بالا دارند ، نيز مورد استفاده قرار مي گيرد . مانند محصولات جاليزي به عنوان كود پايه در زمان كاشت و يا در مرحله خاك دهي مناسب مي باشد.
كود كامل ماكرو در خا ك هايي كه ميزان فسفر و پتاسيم آن بالاست، مورد استفاده قرار نمي گيرد. در بعضي موارد نيز اين كود در سيستم آبياري تزريق شده و به همراه آب به خاك داده مي شود.
با توجه به عدم وجود يون كلر در اين كود مي توان از آن در مزارعي كه احتمال وجود يون كلر بالا به دليل شوري وجود دارد نيز استفاده نمود.در كشت انواع صيفي و سبزي نيز اين كود مي تواند هم به صورت تقسيط و هم قبل از كاشت و هم به شكل نواري با جايگزيني عمقي مصرف گردد.
يكي از نكات بسيار مهم در بكار گيري كودهاي ماكرو كنترل كيفيت آنها پيش از مصرف است . به طور كلي كودهاي توليد شده توسط بخش خصوصي و پتروشيمي ها و همچنين كودهاي وارداتي مستمرا تحت كنترل كيفي و آزمايشگاهي قرار مي گيرند و در صورت غير استاندارد بودن از توزيع آنها جلوگيري مي شود. اين امر بدين صورت انجام مي شود كه كودهاي وارداتي توسط نمايندگي هاي بنادر مطابق روش هاي استا ندارد نمونه برداري شده و براي شركت خدمات حمايتي جهت آزمايش و تائيد فرستاده مي شود . بخش كنترل كيفي امور كود نيز كودهاي ارسالي را از نظر ظاهري بررسي و در صورت تاييد به آزمايشگاه ارسال مي شود.
كودهاي توليدي بخش خصوصي و پتروشيمي ها نيز توسط شعب شركت در مناطق نمونه برداري شده و همانند نمونه هاي وارداتي به بخش كنترل كيفيت ارسال مي شود . به جز عناصر موثر كه مي بايست در كودهاي شيميايي در حد استاندارد باشد، عناصر سرب و كادميوم عناصر مضري هستند كه مي بايست ميزان آنها زير حد تعيين شده باشند